ژنیکوماستی یا بزرگ شدن سینه مردان چیست؟
ژنیکوماستی به بزرگ شدن بافت غده‌ای پستان مردان گفته میشود. بزرگ شدن پستان ممکن است در دوران نوزادی، بلوغ، میانسالی یا کهن‌سالی روی دهد. این مشکل چیزی متفاوت از لیپوماستی یا زیاد بودن چربی در ناحیه سینه‌های مردان چاق است. این مشکل در اثر بزرگ شدن بافت یا غده پستان ایجاد میشود و درصد بسیار کمی از مردان ممکن است دچار آن شوند. این وضعیت رایج‌ترین دلیل معاینه پزشکی سینه مردان می‌باشد.
نشانه‌های ژنیکوماستی یا بزرگ شدن سینه مردان چیست؟
نشانه اولیه این وضعیت بزرگ شدن اندازه پستان مردان در مقایسه با حالت طبیعی است. همان طور که پیش از این گفته شد، این وضعیت ناشی از بزرگ شدن بافت پستان مردان است، نه زیاد شدن بافت چربی پستان. این بزرگ شدن معمولا نسبت به نوک پستان متقارن است و ناحیه بزرگ شده حالتی لاستیکی و نسبتاً سفت دارد. بزرگی سینه مردان (ژنیکوماستی) معمولاً همزمان در هر دو پستان روی می‌دهد، گر چه گاهی صرفاً یکی از دو پستان دچار آن میشود. حتی اگر هر دو پستان دچار این عارضه شوند، ممکن است میزان بزرگ شدن یک پستان بیشتر از پستان طرف دیگر باشد. گر چه ممکن است در این حالت پستان حساس نسبت به لمس شود، ولی معمولاً درد شدیدی ندارد.
بسیار مهم است که این بیماری را از بیماری سرطان پستان متمایز کنیم. حدود 1% مبتلایان به سرطان پستان مرد هستند. سرطان پستان معمولاً یک پستان را درگیر می‌کند و ممکن است در اطراف نوک پستان نباشد. غده سرطانی بسیار سفت است و معمولاً با نشانه‌هایی چون فرورفتن پوست، عقب‌نشینی نوک پستان، ترشح مایعات از نوک پستان و بزرگ شدن گره‌های لنفاوی زیربغل همراه است.
چه کسی به ژنیکوماستی یا بزرگی سینه مردان دچار میشود؟
هر مرد بالغی که دارای رشد طبیعی است ممکن است دچار این مشکل شود. گاهی نیز نوزادان پسر دچار این مشکل می‌شوند. دیگر عوامل خطر این مشکل عبارتند از:
1) بالا رفتن سن:
بالا رفتن سن ممکن است باعث کاهش شدید تولید تستسترون شود که این به بزرگ شدن شدن سینه مردان بیانجامد.
2) بیماری‌های خاص:
برخی از بیماری‌ها که در بالا نام برده شد ممکن است باعث به وجود آمدن مشکل بزرگ شدن سینه در مردان شوند.
3) مصرف دارو:
مصرف برخی داروها باعث افزایش احتمال ابتلا به مشکل بزرگ شدن سینه در مردان میشود.
چه چیزی باعث به وجود آمدن ژنیکوماستی یا بزرگی سینه آقایان در سنین بلوغ میشود؟ معمولاً چقدر طول می‌کشد؟
- ژنیکوماستی یا بزرگی سینه مردان به دلیل بر هم خوردن تعادل بین هورمون‌های استروژن (هورمون زنانه) و آندروژن (هورمون مردانه) ایجاد میشود. نوعی از ژنیکوماستی یا بزرگی سینه در دوران نوزادی یا سنین بلوغ در پسران دارای رشد طبیعی روی می‌دهد و خود به خود برطرف میشود. به این نوع ژنیکوماستی، ژنیکوماستی فیزیولوژیک می‌گویند.
- همه افراد، مرد یا زن، هر دو هورمون مردانه (آندروژن) و زنانه (استروژن) را دارند. در دوران بلوغ سطح این دو هورمون ممکن است دچار نوسان شود به گونه‌ای که میزان استروژن نسبت به آندروژن بیشتر از حد طبیعی در پسران شود. پژوهش‌های صورت گرفته پیرامون ژنیکوماستی در پسران نوجوان نتایج متفاوتی داشته است. یک مطالعه میزان بروز این پدیده را در 4% پسران برآورد کرده در حالی که مطالعه دیگری آن را تا 69% بیان کرده است. احتمالاً یکی از دلایل تفاوت این نتایج تعریف پژوهشگران از اندازه یک پستان طبیعی در پسران نوجوان و تفاوت سنی پسران مورد مطالعه در پژوهش‌های مختلف بوده است.
- بزرگ شدن پستان پسران نوجوان اگر در نتیجه تغییرات ناپایدار باشد، بین شش ماه تا دو سال بعد خودبه‌خود بر طرف میشود. گاهی، بزرگ شدگی سینه نوجوانان بیش از دو سال باقی می‌ماند که به آن «ژنیکوماستی ماندگار نوجوانی» (Persistent pubertal gynecomastia) می‌گویند.
چه بیماری ها و شرایطی منجر به ژنیکوماستی یا بزرگی سینه مردان می‌شوند؟
برخی شرایط پزشکی ممکن است منجر به ژنیکوماستی یا بزرگی سینه مردان شوند. برخی از آنها بدین شرح است:
1) پژوهش‌ها نشان داده است که داشتن سوء تغذیه و سپس خوردن زیادی برای جبران آن، تغییرات هورمونی ایجاد می‌کند که ممکن است به
بزرگ شدن سینه مردان یا ژنیکوماستی بیانجامد. همچنین،
سیروز کبد نیز تغییراتی در سوخت و ساز هورمونی صورت می‌دهد که ممکن است منجر به این مشکل شود.
2) اختلال اندام جنسی مردان (بیضه‌ها) ممکن است باعث کاهش تولید تستوسترون و در نتیجه افزایش نسبی استروژن در بدن شده و منجر به بزرگ شدن سینه مردان شود. این مشکل ممکن است ژنتیکی باشد، مانند سندروم کلاین فیلتر یا در نتیجه ضربه (تروما) به بیضه، عفونت آن، کاهش جریان خون یا بالا رفتن سن ایجاد شود. سرطان بیضه نیز تغییراتی هورمونی ایجاد می‌کند که منجر به بزرگ شدن سینه مردان میشود.
3) نارسایی شدید کلیه و پرکاری غده تیرویید نیز ممکن است با ایجاد تغییراتی در محیط هورمونی بدن موجب بروز ژنیکوماستی یا بزرگ شدن سینه مردان شوند. به ندرت پیش می‌آید که سرطانی جز سرطان بیضه منجر به ژنیکوماستی یا بزرگی سینه مردان شود.
چه داروهایی باعث ایجاد ژنیکوماستی یا بزرگ شدن سینه مردان می‌شوند؟
ژنیکوماستی ممکن است در اثر عوارض جانبی برخی داروها نیز ایجاد شود. برخی از این داروها بدین شرح است:
1) اسپیرونولاکتون (آلداکتون) یک داروی دیورتیک (ادرارآور) که کنش‌های ضدآندروژنی دارد
2) داروهای مسدودکننده کانال کلسیم برای درمان فشار خون (مانند نیفدیپین، پروکاردیا و غیره)
3) داروهای بر پایه بازدارنده آنزیم تبدیل آنژیوتانسین برای درمان فشار خون (مانند کاپتوریل (کاپوتن) و انالاپریل (وازوتک)
4) برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند ایزونیازید، کتوکونازول (نیزورال، اکستینا، زولژل، کوریک) و مترونیدازول (فلاژیل)
5) داروهای ضدزخم مانند رانیتیدین (زانتاک)، سیمتیدین (تاگامت) و اُمپرازول (پریلوسک)
6) داروهای درمان‌های ضدآندروژن یا استروژن برای درمان سرطان پروستات
7) متیل دوپا (آلدومت)
8) داروهای ضد رتروویروسی بسیار فعال برای درمان HIV که ممکن است با باز توزیع چربی منجر به شبه‌‌ژنیکوماستی یا گاهی خود ژنیکوماستی شوند.
9) دیجیتوکسین
10) دیازپام (والیوم)
11) مواد مخدر (الکل، مارجووانا و هرویین)
12) روغن‌های اسطوخدوس یا درخت چای زمانی که در محصولات مراقبت از پوست به کار گرفته شوند، گاهی منجر به بزرگ شدن سینه مردان می‌شوند.
از کجا بفهمیم که مبتلا به مشکل بزرگی سینه مردان یا ژنیکوماستی شده‌ایم؟
ژنیکوماستی به وجود بافت پستان با قطر بیش از 5/0 سانتیمتر در مردان گفته میشود. منظور ما در این تعریف بافت غددی پستان است که معمولاً در اطراف نوک پستان شکل می‌گیرد، نه بافت چربی آن. در بیشتر موارد ژنیکوماستی را می‌توان با معاینه جسمانی تشخیص داد. داشتن سابقه دقیق پزشکی به ویژه در مورد داروهای مصرفی نیز بسیار مهم است.
اگر احتمال وجود سرطان باشد، متخصص سلامت شما برایتان انجام یک ماموگرافی را تجویز خواهد کرد. گاهی نیز آزمایشهای بیشتری برای یافتن دلیل به وجود آمدن ژنیکوماستی صورت می‌گیرد. این آزمایشها شامل آزمایش خون برای سنجیدن وضعیت کبد، کلیه و عملکرد غده تیرویید است. گاهی نیز ممکن است سطح هورمون‌های موجود در خون را بسنجند.
کدام داروها یا روش‌های جراحی برای درمان ژنیکوماستی یا بزرگی سینه آقایان به کار می‌رود؟
در پسران نوجوان، ژنیکوماستی معمولاً خودبه‌خود تا شش ماه بعد رفع میشود. در نتیجه بیشتر آنها را تحت نظر می‌گیرند تا درمان کنند. قطع مصرف داروهایی که باعث بزرگ شدن سینه مردان می‌شوند نیز از دیگر راهکارهای درمانی رایج است.
برخی درمان‌های پزشکی به طور اختصاصی برای درمان این مشکل وجود دارد، گر چه تأثیرگذاری‌شان محدود است و تا کنون هیچ کدام‌شان تأییدیه سازمان غذا و دارو را نگرفته‌اند و تاثیر بسیار کمی در بهبودی ژنکوماستی دارند و گاه ممکن است عوارض آنها مشکل ساز باشد. برخی از درمان‌های موجود بدین شرح است:
1) هر چند جایگزینی تستوسترون در مردان مسن دارای سطح پایین تستوسترون سودمند بوده است، ولی در مردانی که سطح هورمون مردانه‌شان طبیعی است تأثیری ندارد.
2) استفاده از کلومیفن ممکن است ژنیکوماستی را درمان کند. مصرف آن ممکن تا شش ماه طول بکشد.
3) برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تاموکسیفن (نولوادکس) به عنوان تعدیل‌کننده انتخابی گیرنده استروژن ممکن است اندازه پستان را در ژنیکوماستی کوچک کند، گر چه نمی‌تواند آن را به طور کامل درمان کند. مصرف این دارو معمولاً در مورد ژنیکوماستی شدید و دردآورد تجویز میشود.
4) دانازول مشتق سنتزشده‌ای از تستوسترون است که سنتز استروژن را در بدن کاهش می‌دهد. این دارو با مهار ترشح هورمون‌های لوتئینیزه و تحریک کننده فولیکول از هیپوفیز که هدایت‌گر تولید هورمون در اندام‌های جنسی هستند، عمل می‌کند. این دارو نسبت به دیگر درمان‌ها کمترین کاربرد را دارد.
استفاده از دارو بیشتر برای
درمان ژنیکوماستی در مراحل اولیه کاربرد دارد، چرا که معمولاً پس از 12 ماه از ابتلا به این مشکل جای زخم روی بافت پستان ایجاد میشود. پس از آن که بافت پستان دچار زخم شد، درمان‌های دارویی دیگر تأثیر ندارد و تنها راه درمان انجام جراحی است.
جراحی کوچک کردن پستان در موارد ژنیکوماستی شدید، طولانی‌مدت یا زمانی که داروها بی‌تأثیر بوده‌اند، صورت می‌گیرد. معمولاً این بیماری عوراض درازمدت ندارد.